KOHA: Ücretsiz Kütüphane Sistemi

KOHA ilk açık kaynak kodlu bütünleşik bir kütüphane sistemidir. Evrensel kullanımı, teknolojik amaçlarının başarısı için işbirliğine giden kütüphanelerin gelişmesi ile yönlendirilmiştir. KOHA’nın etkileyici ayarları kullanıcı tabanlı ihtiyaçlara göre geliştirilebilir ve büyütülebilir.

KOHA; Kataloglama, opac (online public access catalogue), ödünç verme, üye yönetimi ve satın alma modüllerinden oluşur. Şube kütüphaneleri de destekleyen KOHA, dünya çapında halk, özel, okul, üniversite ve araştırma kütüphanelerinde kullanılmaktadır.

KOHA kütüphane sistemi, 2000 yılında Horowhenua Library Trust için Yeni Zellanda’da Kapito Communications Şirketi tarafından yaratılıp geliştirilmesi gönüllülerden oluşan bir takım tarafından sağlanmıştır. Perl yazılım diliyle yaratılan KOHA, MySQL veritabanını kullanarak erişimini Apache web sunucusu aracılığıyla gerçekleştirir. ABD, Yeni Zellanda, Avustralya, Kanada, Hindistan, Tayland, İngiltere, Fransa ve KKTC’deki bir çok halk kütüphanesi, kar amacı gütmeyen kurumların kütüphaneleri, okul ve üniversite kütüphaneleri tarafından kullanılan ilk açık kodlu kütüphane otomasyon paketidir.

KOHA modüler bir yapıya sahiptir. Kataloglama, OPAC, ödünç verme, satın alma, raporlama
gibi modüllere sahip olup, yeni modül eklemek mümkündür. Tüm ekranlar şablon - template mantığıyla hazırlanmış ve html tabanlıdır. Bu nedenle her türlü dizayn ve yerelleştirilmeye açıktır. Tüm ekranların İngilizce ve Fransızca’ları hazır olup başka dillere çevirebilmek için Unix sistemlerde çalışan ve .po dosyaları üreten bir modüle sahiptir. Paul Poulain (Marseille, France) 2001 yılında KOHA’ya çok dil desteğini veren yeni özellikler eklemeye İnglizceden Fransızca, Çince Arapça gibi birçok dile tercüme edildi. 2002 yılında MARC ve Z39.50 Uluslararası katalog standartlarını ekledi. Bu çalışmaların sponsorluğunu Nelsonville Public Library destekledi. 2005 yılında ise Ohio firması LibLime, Zebra Yazılımla entegre olması ve hızlı bir şekilde arama yapması için yeni özellikler ekledi. Bu çalışma da Crawford County Federated Library System tarafından desteklenmiştir.


KOHA’nın Özellikleri
KOHA;
• Modern tam özellikli entegre olabilen (ILS),
• Ödüllü ve açık kaynak kodlu ücreti olmayan,
• Linux, Unix, Windows ve MacOS platformuna uygun,
• Web tabanlı OPAC sistemini kullanan,
• Web sitesi olarak tamamını entegre edilebilir,
• Z39.50 katalogları kopyalanabilen,
• Profesyonel kataloglar için MARC21 ve UNIMARC uyumlu,
• Digital kütüphane veya belge yönetimi olarak kullanılabilen,
• Benzer modüllerle kaynakları online ve offline yönetilebilen,
• Kendi barkodunu print edebilen,
• Tüm kullanıcılar basit ve rahat kullanılabilen gelişmiş arama rayüzüne sahip, bir kütüphane sistemidir.

Kataloglama Modülü

Bu modülün en büyük özelliği MARC kayıtlarını okuyup mysql veri tabanına aktarabilmesi ve yine html tabanlı bir editor aracılığıyla katalog bilgilerinden MARC kaydı oluşturabilmesidir. Tamamıyla kullanıcı tanımlı ekranlar sayesinde MARC21, UNIMARC veya DANMARC gibi herhangi bir MARC kaydına göre ekran tasarlayıp kullanmak hatta tamamıyla yerel bir MARC türü üretmek mümkündür. Tüm veri giriş alanları basit seçeneklerle kataloglamacıya açılıp kapatılabilmekte, otorite alanı kullanmak zorunluluğu getirilebilmektedir (yazar veya konu otorite tabloları gibi).

MARC kaydı kullanmayan kütüphaneler bu modülü tamamıyla devre dışı bırakıp klasik veritabanı uygulaması olarak kullanabil mektedir. Sadece Unix sistemlerde çalışan basit bir
Z39.50 modülü vardır. Birçok yazılımda olmayan MARC kayıt depolama (rezervuar) sistemi vardır.

Satın Alma Modülü

Bu modülde bütçeli veya bütçesiz seçenekleri ile çalışıp siparişten yayının kütüphaneye girişine dek kütüphaneciye hem süreci izleme hem de bütçe kontrolü yapma olanağı sağlıyor. Kullanıcı tanımlı çeşitli döviz kurlarıyla ve yine kullanıcı tanımlı değişik KDV oranlarıyla çalışabilmektedir.

Süreli Yayın Modülü

Satın alma modülüyle birlikte çalışarak süreli yayınların izlenmesi ve kütüphaneye ulaşan
süreli yayının kullanıcılara duyurulması işlevini görmektedir.

Kullanıcı Tanımlama – Yetki Modülü

Sınırsız değişik kullanıcı türü sınırsız şube kütüphanesi tanımlanabilen bu modülle ödünç
verme sürelerinden cezalara kadar tüm yetki ve sınırlamalar hem kullanıcı hem kütüphane
hem de eser türü temelinde yapılabilir.

Raporlama Modülü

Çeşitli istatistik verilerin gerek ekrana gerekse excel dosyasına dökümleyen bu modül, kullanıcıların ödünç alma istatistikleri, en çok okunan kitaplar gibi çeşitli veriler sunuyor.
Kullanıcı Modülü Opac Internet üzerinde çalışan bu modül html ekranları ve css dosyaları sayesinde kütüphanenin istediği bir tasarımla kullanıcıya sunulabiliyor. Modüler yetki programı sayesinde ekranlar kullanıcılara açık veya şifre zorunlu olarak gösteriliyor.



KOHA’nın Sistem Gereksinimleri ve Kullanımı

KOHA kütüphane sistemini çalıştırabilmek için öncelikle Apache web sunucusunu, MySQL veritabanını ve Active State Perl’ü bilgisayarımıza yüklememiz gerekir.

KOHA programının ara yüzü iki kısma ayrılır. Birincisi, kütüphanecilerin kütüphane hizmetlerini gerçekleştirdikleri ve intenet tarayıcının adres çubuğuna intranet yazarak giriş yaptıkları kısımdır.

Bütün dünyada 300’ün üzerinde kütüphanenin kullandığı KOHA’yı kullanan kütüphanelerden biri de Yakın Doğu Üniversitesi Kütüphanesi’dir. KOHA’yı 2005 yılında kullanmaya başlayan Yakın Doğu Üniversitesi Kütüphanesi, KOHA kurulumunu kütüphanelerinde gerçekleştirmek amacıyla TBMM Kütüphanesi ile 2007 yılında bir protokol imzaladı. 1 Ağustos 2007’de TBMM kütüphanesi KOHA kütüphane sistemini tamamen kullanmaya başladı. . Gerek TBMM’de gerekse YDÜ’de kullanilan KOHA sürümleri standart KOHA sürümünden oldukça farklı sürümlerdir. Örneğin TBMM’de kapalı raf sistemi kullanılır ve buna yönelik özel bir modül geliştirilmiştir, YDÜ’de ise, örneğin, mobil uygulama modülü eklenmiştir (wap ve sms uygulamaları). YDÜ uygulaması, standart KOHA sürümünün çok çok ilerisinde olup TG Release olarak isimlendirilmiştir.

Aksaray Üniveristesi KOHA’yı inceleyip kullanmaya karar vermiş ancak personel yetersizliğinden dolayı KOHA kullanmaktan vazgeçmişlerdir. Kıbrıs Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi, Denizli TÜİK ve MEDİ Mimarlık KOHA kullanımı ile ilgili çalışmalarını sürdürmektedir.


Sonuç

Ülkemizde özellikle okul kütüphaneleri olmak üzere çoğu kütüphane sınırlı kaynaklarla hatta bağışlarla yönetilmeye çalışılmaktadır. Açık kaynak kodlu ücretsiz bu kütüphane sistemi, bütçesi olmayan kütüphanelerin kullanabileceği profesyonel ve ücretli kütüphane programlarına alternatif bir programdır. Uzman bir kütüphane programından beklenebilecek çoğu özelliğe sahiptir. Kurulumu ve kullanımı derinlemesine hem teknik hem mesleki bilgi gerektirir. Bu nedenle diğer programlar gibi sadece kütüphanecilerin değil ancak bilgi işlem birimlerinin iş birliği ile yürütülebilir.